Είμαστε προγραμματισμένοι ή έχουμε ελεύθερη βούληση ;

Το ερώτημα έπεσε από έναν φίλο και προκάλεσε αμέσως το ενδιαφέρον. Είναι βέβαια καλοκαίρι και το καλοκαίρι δεν ευνοεί τέτοια ερωτήματα. Ευνοεί μπάνια σε παραλίες, ποτάκια σε χώρους δίπλα στη θάλασσα, με ευχάριστες συντροφιές, ταξίδια σε νησιά και τα τοιαύτα. Η ζέστη κάνει την σκέψη νωθρή και απρόθυμη να συμμετάσχει σε συζητήσεις, όμως υπάρχουν κάποιες παρέες που υποστηρίζουν τις “ιδιοτροπίες” τους, ακόμα και σε δύσκολες καιρικές συνθήκες. Γιαυτό άλλωστε μπορεί να είναι και ενδιαφέρουσες.

Ζούμε σε ένα κόσμο που τα πάντα τα σκέφτεται με τρόπο δυαδικό. Καλό-κακό, μαύρο άσπρο, πλούσιος -φτωχός, άσχημος και ωραίος, βλάκας και έξυπνος και πάει λέγοντας. Μέσα από την σύγκρουση των δυαδικών σχημάτων, αυτός ο κόσμος επιζητά μια ενότητα , την οποία σπανίως επιτυγχάνει. Αυτό δεν τον απογοητεύει, αντιθέτως τον οδηγεί σε ακόμα περισσότερες διαιρέσεις, που όλο και πιο πολύ τον απομακρύνουν από την ενότητα που επιζητά. Αλλά ούτε και αυτό τον απογοητεύει. Μάλλον, τον γοητεύει αυτό το αέναο παιχνίδι, διαρκών παραλλαγών , στη αναζήτηση μιας αλήθειας . Με κάποιο τρόπο, όλοι συμμετέχουμε σε αυτό . Έτσι αποκτούμε την ταυτότητα μας σαν άνθρωποι, αλλά διαιωνίζουμε και την μοναξιά μας.

Υπάρχουν λέξεις που μεταφέρουν ένα βαρύ αρνητικό φορτίο. Ο προγραμματισμός είναι μια από αυτές. Αντιθέτως , η ελεύθερη βούληση μεταφέρει μαζί της , τον αέρα της ελευθερίας. Αν γινόταν διαγωνισμός το ποια από τις δύο είναι πιο δημοφιλής , σίγουρα η ελεύθερη βούληση θα κέρδιζε. Όλοι θέλουμε να αισθανόμαστε ότι έχουμε την άπλετη δυνατότητα να επιλέγουμε αυτό που θέλουμε. Ισχύει όμως πραγματικά αυτό ; Μέσα στη κοινωνία , υπάρχουν άπειρα πράγματα και ακόμα πιο άπειρες καταστάσεις. Σίγουρα έχουμε δυνατότητα επιλογής τι από όλα θα προτιμήσουμε. Κάποια μέσα σε όλα αυτά που ήδη προσφέρονται. Αυτό είναι ελεύθερη βούληση ; Είναι σίγουρα βούληση, αλλά όχι απαραίτητα και ελεύθερη. Καλούμαστε να επιλέξουμε ανάμεσα σε πράγματα που έχουν προϋπάρξει από μας , έχουν ρυθμιστεί από κέντρα ανεξάρτητα από μας. Δεν επιλέγουμε εμείς αν θα υπάρχει μισθωτή εργασία, ούτε τους μισθούς που αυτή θα έχει. Σίγουρα μπορούμε να επιλέξουμε τι εργασία θα κάνουμε , ανάλογα με τα γούστα μας, αλλά πάντοτε με γνώμονα αν θα αμειβόμαστε καλά και θα κουραζόμαστε όσο το δυνατόν πιο λίγο. Η κοινωνία μας είναι ήδη προγραμματισμένη , προτού καν εμφανιστούμε εμείς σε αυτόν τον κόσμο, έχουμε αποδεχτεί τον προγραμματισμό της και επιλέγουμε μέσα σε αυτόν. Έχουμε την μικρή ή μεγάλη ελευθερία επιλογής στα πλαίσια αυτού του προγραμματισμού. Αν με αυτό θεωρούμε ότι έχουμε ελευθερία βούλησης , τότε θα συμφωνήσω. Στη δική μου σκέψη η ελευθερία βούλησης όμως δεν είναι αυτό.

Πιθανόν όλες αυτές οι σκέψεις να μας οδηγούσαν σε ένα καινούργιο ερώτημα : έχει κανόνες η ελευθερία, έχει δεσμεύσεις ; Μέχρι που φτάνουν τα όρια της. Τι εννοούμε λέγοντας ελευθερία ; Η ελευθερία και η ασυδοσία είναι μια άλλη περίεργη δυάδα που χρειάζεται μια διερεύνηση. Όταν λέμε ελευθερία βούλησης ανοίγουμε την συζήτηση σε ένα πάρα πολύ μεγάλο και ευρύ φάσμα. Ένα φάσμα που δίνει πολύ πλατιές δυνατότητες στον άνθρωπο.

Από την άλλη δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία ,τουλάχιστον από όσα ξέρουμε , δίχως προγραμματισμό. Η κοινωνία είναι χώρος σύγκρουσης επιθυμιών, συμφερόντων , προοπτικών και ατομικών τάσεων, που απαιτεί κανόνες και προγράμματα που να ρυθμίζουν την αταξία της. Αυτούς τους κανόνες και τα προγράμματα κάποιοι τα δημιουργούν , τις περισσότερες φορές ανεξάρτητα από το σύνολο της κοινωνίας, με γνώμονα καλές και κακές προθέσεις, αλλά και με την πειστικότητα που μπορούν να τα πλασάρουν . Όλα αυτά τα συναντάμε, όταν ερχόμαστε σε αυτόν τον κόσμο και μας προγραμματίζουν με αυτά, όπως και εμείς στη συνέχεια προγραμματίζουμε τα παιδιά μας. Όσοι ασκούν την βούληση τους και τα αρνούνται , ζουν “εκτός κόσμου” και πολλές φορές εκτός νόμου της κοινωνίας. Ζουν στην ακραία περιφέρεια αυτού του κόσμου και η κοινωνία αρνείται την σχέση μαζί τους.

Στον προηγούμενο λοιπόν διαγωνισμό ανάμεσα στον προγραμματισμό και την ελεύθερη βούληση , ο προγραμματισμός μπορεί να χάνει σε δημοφιλία αλλά κερδίζει σε επικράτηση. Δυστυχώς!!!!

Είμαστε δημιουργήματα και όχι οι δημιουργοί . Άρα είμαστε κάτω από τους νόμους των δημιουργών και στους προγραμματισμούς τους. Δεν μπορούμε να ορίσουμε λοιπόν καθοριστικά την ζωή μας , ούτε το θάνατο μας. Είμαστε μέσα στα πλαίσια των νόμων, των φυσικών , των κοινωνικών , των κοσμικών . Ακόμα και προσωπικές μας αγκυλώσεις είναι αρκούντως επαρκείς για να δεσμεύσουν την βούληση μας.

Η ελευθερία βούλησης αφορά εκείνους οι οποίοι διατίθενται να σπάσουν τα φράγματα του προγραμματισμού και να “προγραμματίσουν” την ζωή τους με διαφορετικό κώδικα . Πάλι όμως με τις προαναφερόμενες δεσμεύσεις και με την συνείδηση του δημιουργήματος και όχι του δημιουργού.

Για όσους νομίσουν, ότι με τα προαναφερόμενα υποτιμώ την αποκαλούμενη ελευθερία βούλησης, έχω να πω , ότι δεν υποτιμώ, αντιθέτως, την θεωρώ δώρο -σύμβουλο στη μάχη του ανθρώπου για την ενηλικίωση του. Αρνούμαι την ιδέα παντοδυναμίας του ανθρώπου που την συνοδεύει.