Απατηλά όνειρα και θλιβερές διαπιστώσεις.

"Απολαύστε αχαλίνωτα"  Μάης '68

“ Κάθε άνθρωπος μπορεί να κάνει ένα λάθος. Μόνο ένας ηλίθιος συνεχίζει να κάνει το ίδιο λάθος.”

Κικέρων

Το όραμα μιας επαναστατικής διαδικασίας, που θα άλλαζε την ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών, αναμφίβολα είναι, από τα πιο παλιά όνειρα της ανθρωπότητας. Πάντοτε οι κοινωνίες των ανθρώπων βίωναν, ότι η ζωή μέσα στη κοινωνία υπολείπεται. Ενώ η ίδια η ζωή είναι όμορφη, η κοινωνική ζωή είναι άδικη, καταπιεστική,ανισότιμη. Μια διάχυτη γκρίνια και δυσαρέσκεια συνόδευε την κοινωνική ζωή πάντοτε και έπαιρνε έκφραση μέσα στις εκάστοτε πολιτικές εκφάνσεις της. Νομίζω, ότι δεν πρέπει να έχει υπάρξει γενιά και κοινωνία, που λίγο ως πολύ, να μην έχει βιώσει ανάλογα συναισθήματα. Οι νέοι κάθε εποχής, ήταν μάλλον οι πλέον ευαίσθητοι σε αυτό το κλίμα δυσαρέσκειας. Ίσως επειδή οι νέοι άνθρωποι θέλουν να βλέπουν την ομορφιά της ζωής, όπως θα έπρεπε να είναι πραγματικά και όχι όπως έχει διαμορφωθεί. Ίσως πάλι επειδή ζουν πιο κοντά στο έρωτα και ο έρωτας, αναμφίβολα, κάνει την ζωή πιο φωτεινή. Δεν έχουν προλάβει ακόμα να διαπιστώσουν το αναπόφευκτο γεγονός, ότι όσο πιο βαθιά περπατάς μέσα στη ζωή, τόσο τα οράματα σου για αυτήν, γίνονται όλο και  λιγότερο πολύχρωμα. Επίσης είναι γεγονός, ότι τα οράματα εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους  και να τα αντιμετωπίζεις χαλαρά, δεν είναι πάντοτε ο καλύτερος σύμβουλος.

Ενώ λοιπόν οι κοινωνίες, εναλλάξ, οραματίζονται ένα διαφορετικό κόσμο και γκρινιάζουν για τις αδικίες της ζωής τους, υπάρχουν κάποιες φάσεις, όπου το όραμα εισβάλλει μέσα στη πραγματικότητα, διαρρηγνύοντας την αποκατεστημένη τάξη της και ζητά επιμόνως τα δικαιώματα του. Είναι οι περιβόητες στιγμές που μια εξέγερση ή μια επανάσταση έρχεται και φιλοδοξεί να αλλάξει τον ρυθμό της κοινωνικής ζωής, σε όλα τα επίπεδα. Τα οράματα χρόνων απεικονίζονται σε αυτές τις στιγμές και η ελπίδα φωτίζει τον κόσμο ξανά. Η προοπτική ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει σε κάτι καλύτερο.

Δυστυχώς γνωρίζουμε, ιστορικά, ότι αυτό κρατάει πολύ λίγο. Με ένα τρόπο μαγικό, σε σύντομο χρονικό διάστημα, η παλιά γνωστή “τάξη” της κοινωνικής ζωής, πάντοτε με κάποιο τρόπο επανέρχεται νικήτρια, διαλαλώντας την πεποίθηση της, ότι δίχως αυτή τίποτα δεν μπορεί να υπάρξει. Ακόμα και όταν επιτυγχάνεται μια ελάχιστη αλλοίωση του ήδη υπάρχοντος κατεστημένου, το φερόμενο ως καινούργιο, φροντίζει σε πολύ λίγο χρόνο να αποκαταστήσει όλες τις “παλιές καλές” πατέντες. Κάτι αντιστέκεται σε μια ριζική μεταβολή.

Όσο η ζωή συνεχίζει να κυλά την ρόδα της και τα πράγματα επιστρέφουν στα ίδια, γκρίνια και όραμα δηλαδή, το στοίχημα ανανεώνεται πάντοτε με τους ίδιους όρους. Η ελπίδα ότι θα υπάρξει κάποια στιγμή, που αυτός ο φαύλος κύκλος θα σπάσει και δεν θα έχει επιστροφή. Παρ’ όλο που αυτός ο κύκλος δεν φαίνεται να σπάει ποτέ, ούτε το όραμα παύει να υφίσταται, αλλά ούτε και η γκρίνια που έρχεται σαν φυσικό επακόλουθο.

Μια πρώτη διαπίστωση για αυτό το φαινόμενο είναι, ότι το όραμα ενός καλύτερου κόσμου πρέπει να είναι ελλιπές. Κάτι δεν υπολογίζει σωστά στη αντιπαράθεση του με την σταθερή πραγματικότητα του κόσμου. Κάτι μέσα στη πραγματικότητα είναι πολύ πιο στέρεο και σθεναρό από αυτό που φαντάζεται το όραμα ενός διαφορετικού κόσμου ότι μπορεί να παραγκωνίσει. Φαίνεται πως η δυσαρέσκεια για όσα κατά καιρούς έχουμε ζήσει και ζούμε ως κοινωνίες, δεν είναι επαρκής λόγος για να αλλάξουμε ριζικά. Φταίει η συνήθεια και η ασφάλεια που αποκαθιστά το σύστημα ζωής, που απαγορεύει το διαφορετικό ; Φταίει ότι αυτό που προτείνεται ως διαφορετικό είναι ωραίο σαν όνειρο, αλλά δεν πείθει ότι μπορεί να φτιάξει ένα καινούργιο κόσμο; Ίσως να φταίει, ότι αυτοί που ευαγγελίζονται αυτόν τον καινούργιο κόσμο, δεν μπορούν να αποκαταστήσουν μια στοιχειώδη ενότητα μεταξύ τους και καταναλώνονται σε ίντριγκες και αλλεπάλληλες διασπάσεις που στο τέλος τους καθιστά αφερέγγυους . Μπορεί απλά να φταίει ότι τα οράματα είναι φτιαγμένα από τέτοια υλικά, που υλοποιούνται μόνο και αποκλειστικά στο κόσμο των οραμάτων. Ένας κόσμος που δεν έχει και πολύ σχέση με τον κόσμο της πραγματικότητας. Συμβάλλει, αλλά δεν μπορεί και να αλλάξει τον κόσμο που ζούμε.

Παρ’ όλες τις οξυδερκείς φιλοσοφικές προσεγγίσεις που κατά καιρούς συνεισφέρονται σε σχέση με το αυτή την διαπίστωση, ο λόγος που οι κοινωνίες διαρκώς επανέρχονται στα ίδια, αποτελεί ακόμα κοινωνικό μυστικό.

Φαίνεται, λοιπόν, σαν να βρισκόμαστε συνεχώς, σε μια αέναη αρχική εκκίνηση μιας πορείας,που αδυνατεί να βρει το βήμα της, αλλά συγχρόνως δεν μπορεί να απεμπολήσει και το θέλω της. Παρ’όλη την ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης κατάστασης, έχει συσσωρευτεί αρκετή εμπειρία, έτσι που να μπορούμε να καταλάβουμε ότι απαιτείται μια καινούργια μορφής εργασία ,για να λυθεί το πρόβλημα. Μια εργασία που να ξεφεύγει από αποστειρωμένες θεωρίες μιας άλλης εποχής ,που ελάχιστα έχουν να συνεισφέρουν στο παρόν, αλλά και πρακτικών που δεν αποφέρουν τίποτα περισσότερο από αρνητικά και πρόσκαιρης ικανοποίησης θυμικά αποτελέσματα.

Βασικά, σαν αρχή, θα πρέπει να γίνει πιο σαφής η ιδέα του κόσμου που θέλουμε να χτίσουμε. Ποιες είναι οι αρχές του. Αρχές που δεν μπορούν να βασίζονται αποκλειστικά σε μια υλικο-τεχνική αντίληψη του κόσμου, αφαιρώντας του το πνευματικό του περιεχόμενο. Πρέπει να πάρει μορφή η πνευματική υπόσταση του κόσμου, να αναδειχτεί και να τονιστεί. Ο κόσμος είναι κόσμος βαθύτερων περιεχομένων. Περιεχομένων που μένουν διαρκώς σε αφανές επίπεδο. Αν οι αρχές μιας κοινωνίας εξαντλούνται, απλώς, στο ποιος και με τι τρόπο θα διαχειρίζεται τα μέσα παραγωγής και την διεύθυνση τους, η προοπτική ενός τέτοιου κόσμου, σε τίποτα δεν θα διαφέρει, ακόμα και στις καλύτερες περιπτώσεις, σε αυτό που ήδη ζούμε. Μια καινούργια διαίρεση τάξεων και διαχειριστών θα προκύψει, αναπαράγοντας ένα καινούργιο πλέγμα εξουσίας και εξουσιαζόμενων. Μοντέλο που σταθερά διατηρούμε σε όλη την διάρκεια της κοινωνικής μας ζωής.

Δεν υπάρχουν “μυθικές” επαναστατικές τάξεις. Η τελευταία και ίσως η μόνη, ήταν η αστική τάξη. Μόνο αυτή πραγμάτωσε το όραμα της και το έκανε και όραμα όλου του μετέπειτα κόσμου. Υπάρχουν πλέον, κυρίως άνθρωποι, που οραματίζονται ένα άλλο κόσμο, που αποκαθιστούν κοινότητες και σχέσεις, μέσα από τις οποίες επικοινωνούν και ανταλλάσουν τις σκέψεις τους και την δυσαρέσκεια τους για αυτό που ζουν. Η εργατική τάξη εκεί και όπου εξακολουθεί να υφίσταται, είναι μια τάξη πλήρως αφομοιωμένη μέσα στο γενικό πλαίσιο του ήδη υπάρχοντος συστήματος. Όποτε κλήθηκε να εκφράσει τον λόγο της, κρύφτηκε πίσω από φτηνές και ανέξοδες χρηματικές αναβαθμίσεις του μισθού της, πράγμα που φαίνεται να είναι και το μόνο που την απασχολεί. Τα οράματα του Μάρξ και του Ένγκελς, ελάχιστα συνέβαλλαν στο να της δώσουν μια ευρύτερη προοπτική. Κατά βάση, υπόκειται το βάρος της αδικίας της κοινωνικής ζωής, αλλά στερείται ευρύτερου οράματος. Τα οράματα αυτών που μιλούσαν στο όνομα της, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, ουδέποτε την έπεισαν, έτσι ώστε να σταθεί πίσω από αυτά και να τα διευρύνει. Όσες φορές προέκυψαν ιστορικές ευκαιρίες και είχε συμμετοχή, τάχιστα επέστρεψε στους γνωστούς και σταθερούς ρυθμούς ζωής της, αρνούμενη την υπέρβαση. Το να πάρει την ζωή στα χέρια της, είναι μια ιδέα που απλά την κουράζει ακόμα και να την σκέφτεται. Για αυτό κολακεύεται να μιλούν στο όνομα της, αλλά όταν τα πράγματα καίνε, αφήνει τα αφομοιωμένα και συμβατικά κόμματα να διαπραγματευτούν στη θέση της.

Όποιος αφήνει τους άλλους να μιλήσουν στο όνομα του, θα δρέψει τους κόπους της ανοησίας του. Το σύστημα είναι φτιαγμένο με τέτοιο τρόπο, για να μην μπορείς να μιλήσεις  για αυτό που σημαντικό και ενδιαφέρον για όλους. Το σύστημα πρέπει μόνο να μιλάει για αυτό, που είναι σημαντικό για το ίδιο. Τα κόμματα δεν εξυπηρετούν τίποτα διαφορετικό, πέραν από την αποσιώπηση της φωνής μιας κοινωνίας , που δεν θέλει όμως και να αναλάβει  το έργο που της αναλογεί. Έτσι, προτιμά να αντιπροσωπεύεται από εκείνους, που αναγκαία  θα την προδώσουν ανελέητα και κατ' επανάληψη. Να μια κοινή εμπειρία, που συζητιέται με σφοδρότητα και μένος, αλλά δεν αλλάζει ποτέ.

Το όραμα μιας διαφορετικής κοινωνίας, επίσης, δεν έχει πολύ μεγάλη απήχηση στο γυναικείο πληθυσμό του πλανήτη. Παρόλο που πολλές γυναίκες, έχουν υπάρξει εξέχουσες φυσιογνωμίες των εκάστοτε κινημάτων, στη πλειονότητα τους οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι δύσπιστες και απούσες στη διαμόρφωση μιας ριζικής αλλαγής της κοινωνίας. Ενώ, αντικειμενικά είναι , οι πλέον δυναστευόμενες και μάλιστα σε πολλαπλά και εκτός από την παραγωγή επίπεδα, διατηρούν ένα σθεναρό και αδιαμφισβήτητο συντηρητισμό, σε οποιαδήποτε ριζική αλλαγή. Όταν ακούγεται η φωνή τους , προσκρούει σε κλειστά αυτιά, μια που ο τρόπος τους , στη πραγματικότητα φαίνεται στο ανδρικό πληθυσμό κουραστικός και πολύ γρήγορα φροντίζει να τον “καπελώνει”. Όμως οι γυναίκες έχουν επιδείξει μια μεγάλη οξυδέρκεια σε μια περιοχή που είναι πολύ καθοριστική. Αντιλαμβάνονται με σαφήνεια την ύπαρξη προσωπικών προβλημάτων που ενυπάρχουν μέσα στις σχέσεις και είναι διατεθειμένες να τα συζητήσουν. Πράγμα που αναπόφευκτα δίνει μια βαθύτερη διάσταση στο τρόπο που επικοινωνούν.

Μια ιδιότητα που, κακώς, δεν έχουν επαρκώς εκλεπτύνει.

Η ζωή και οι άνθρωποι της είναι πολυποίκιλη. Η συνύπαρξη απαιτεί συναίνεση μέσα από την κατανόηση του άλλου,συναίνεση που μπορεί να έχει τα όρια της, αλλά οφείλει να τα εξαντλεί. Η συνεχής διαίρεση ανάμεσα σε ομάδες, που μπορεί να είναι και στο ίδιο μήκος κύματος σκέψης, διαθέσεων ή προοπτικών, έχει σαν αποτέλεσμα την διατήρηση και μονιμοποίηση μιας δεδομένης κατάστασης . Δεν μπορεί και τελικά δεν θέλει πραγματικά να αλλάξει ούτε την κοινωνία αλλά ούτε και τα άτομα της. Στη πραγματικότητα το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι, ότι κανείς μας δεν θέλει να αλλάξει, από αυτό που ήδη είναι. Αυτή η στάση είναι η ουσία της συντήρησης και δεν κυοφορεί τίποτα θετικό. Είναι και ο βαθύτερος λόγος της αποτυχίας όλων των προσπαθειών της αλλαγής αυτού του κόσμου και της κοινωνικής του ζωής. Όσο διατηρούμε τους εαυτούς μας αλώβητους , πλασάροντας ιδέες, όσο και ωραίες να είναι αυτές ,πρόκειται να αποτύχουν. Ο κόσμος δεν μπορεί να αλλάξει ως δια μαγείας. Τον αλλάζουν οι άνθρωποι του, όταν συνειδητοποιούν ποιοι είναι, πόσο πρέπει να αλλάξουν, ποια είναι τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις τους και φροντίζουν να το κάνουν πράξη.

Η επιτυχία της επαναστατικής κατάστασης, απαιτεί μια αφανή προηγούμενη εργασία σε βάθος, από ανθρώπους που δεν καταναλώνουν από καιρό τελειωμένα στοιχήματα και αποστεωμένες ιδέες,που μπορεί να ήταν καλές στο καιρό τους, αλλά είναι σαφώς ανεπαρκείς στο σήμερα. Αυτή η εργασία δεν έχει επαρκώς αναληφθεί. Αντίθετα, εξακολουθεί να κυριαρχεί η ψευδαίσθηση , ότι την στιγμή της ρήξης, όλοι θα μεταμορφωθούμε σε “αγγέλους” και θα βαδίσουμε σε μια “αγγελική” συνεύρεση. Διαρκώς αναπαράγουμε μια αυταπάτη, αποφεύγοντας αυτό που έχει να γίνει.

Το χρόνο που διανύουμε και τον συγκεκριμένο μήνα, θυμόμαστε τον Μάη του ‘68 στη Γαλλία.  Μια εξέγερση που υποσχέθηκε πολλά, μεταμόρφωσε κάποια και κατέληξε στα ίδια. Δεν υποτιμώ την συμβολή της και την ώθηση που έδωσε σε μια σειρά από ζητήματα. Αντιθέτως, εξακολουθεί να με συγκινεί σε κάποιο μέτρο. Όμως η ιστορία αν έχει κάποια αξία, είναι για να σε προστατεύει από τα λάθη του παρελθόντος. Ο Μάης ηττήθηκε και αν εμείς το γνωρίζουμε από τα βιβλία και από όσα έχουμε ακούσει, όσοι τον έζησαν το ξέρουν πολύ καλύτερα. Ηττήθηκε από την ανεπάρκεια των ίδιων των ανθρώπων που τον δημιούργησαν. Ότι ο Μάης ενέπνευσε, μετασχηματίστηκε πολύ γρήγορα σε απογοήτευση και σε μια πιο “σοφή” συντηρητική επάνοδο των δυνάμεων εκείνων, που έχουν αποφασίσει , ότι ο κόσμος δεν πρέπει να αλλάξει γιατί έχει καλώς όπως είναι. Αυτή είναι μια αναγκαία θλιβερή διαπίστωση. Τα επόμενα χρόνια μέχρι σήμερα, έχουν υπάρξει ανάλογες απόπειρες, που άφησαν την προοπτική μιας ελπίδας να φωτίσει το ημίφως της κοινωνικής ζωής. Ηττήθηκαν με τον ίδιο τρόπο.

Πρέπει να βγει κάποιο άλλο συμπέρασμα, πέραν του συμπεράσματος που λέει ότι θα σπάμε τα μούτρα μας μέχρι που να βγάλει ο ήλιος κέρατα ; Πρέπει, κατά την ταπεινή μου γνώμη. Ποιο θα είναι αυτό θα το δείξει η συνέχεια και αν θα υπάρξει. Μέχρι τότε καλό θα ήταν ο καθένας που εμφορείται από παρόμοια οράματα να πράξει την εργασία του. Ίσως να είμαστε πιο σοφοί την επόμενη φορά !!!